Van norm naar boodschap – Meer resultaat, minder frustratie
Als een (zorg)organisatie actief aan de slag gaat met het thema gezonde leefstijl, dan wordt soms gedacht dat er behoefte is aan duidelijke normen. Maar: vaak zijn deze niet echt motiverend. Wat kan je wél doen?
Ik praat bij met een manager van een zorginstelling. We hebben net besproken hoe lastig het is om effectief aan de slag te gaan met leefstijl.
“Aan onze kennis ligt het niet hoor. Die hebben we volop in huis!” zegt hij.
“Waar ligt het volgens jou dan wel aan?” vraag ik.
Hij zegt: “Nou, het gebeurt gewoon niet. Het lijkt heel lastig voor medewerkers om er iets mee te doen.”
Dat klinkt bekend.
Mensen weten wel wat gezond is
Hoewel het bovenstaande gebaseerd is op een echt gesprek, is het geen uniek gesprek. Veel organisaties hebben volop kennis over wat een gezonde leefstijl is. Er zijn cijfers beschikbaar over het positieve effect van meer bewegen. Er wordt gesproken over beweegnormen en voedingsrichtlijnen.
Het blijkt ondanks deze kennis ontzettend lastig om echt iets te veranderen.
Soortgelijke gesprekken voerde ik met begeleiders, managers, bewegingsagogen, een directeur, teamleiders en projectleiders.
Het geldt ook voor mij!
Ook mijn eigen ervaring is niet anders. Wie mij wel eens heeft gehoord, weet dat ik het zelf een grote uitdaging vind om voldoende te bewegen.
Als het alleen aan kennis zou liggen, zou het toch juist mij als bewegingswetenschapper goed moeten lukken?! Maar helaas.
Het ligt niet alleen aan kennis
Mensen nog meer kennis geven is vaak niet het meest effectieve wat je kunt doen om gedrag te veranderen. En toch is dat wat in veel projecten gebeurt. Aan de buitenkant is de veronderstelling dat mensen het ‘blijkbaar nog niet weten’.
Maar als je eerlijk naar jezelf en je eigen uitdagingen kijkt, dan weet je toch eigenlijk best wat je zou willen of moeten doen? En waarom?
Dit dringt langzamerhand door
Toen ik een paar jaar geleden dit blog schreef over de valkuil van beweegnormen, kreeg ik een héél boos telefoontje. Hoe haalde ik het in mijn hoofd om dit te schrijven!
Maar langzamerhand verandert er iets.
Beweegnormen
De meeste mensen in Nederland hebben wel gehoord van de beweegnorm van 30 minuten bewegen per dag. Je kan van alles aan te merken hebben op deze norm (en deze is met de Beweegrichtlijnen 2017 ook aangepast). Maar laten we er voor het gemak vanuit gaan dat dit een norm is die zijn belofte waarmaakt. Als je 30 minuten bewegen per dag beweegt, draag je substantieel bij aan je eigen gezondheid.
Maar dan…
Met name voor de mensen die deze 30 minuten al halen én de mensen die geloven dat ze in staat zijn deze te halen, werkt deze norm motiverend.
Maar wat denk je dat deze norm doet voor iemand die op dit moment 5 minuten per dag beweegt? Denk je dat deze persoon hierdoor in actie komt?
Waarschijnlijk niet.
Terwijl de grootste gezondheidswinst haalbaar is voor juist deze persoon.
De paradox
Uit steeds meer onderzoek blijkt dat de gezondheidswinst al enorm is als deze persoon zou besluiten een paar minuten per dag meer te gaan bewegen. Als je van 5 minuten komt, dan levert bijvoorbeeld 10 minuten bewegen per dag je al een grote gezondheidswinst op.
Maar denk je dat dit deze persoon lukt, als hij steeds voor ogen heeft dat het er eigenlijk 30 moeten zijn….?
De omslag van norm naar boodschap
Nederland is de Nederlandse Norm Gezond Bewegen aan het herijken. Mogelijk (en hopelijk) komt hier meer aandacht voor de gevolgen van stilzitten.
Maar wat ik vooral hoop, is dat er een omslag komt van norm naar boodschap. In andere landen gebeurt dit al.
Ierland communiceert een boodschap:
“Iets is beter dan niets,
meer is beter dan iets,
en elke hoeveelheid lichamelijke activiteit draagt bij aan je gezondheid.”
En ook Japan, het land waar de 10.000 stappen norm ooit ontstond, communiceert nu een boodschap:
“ +10 ”
Iedere inwoner,
ongeacht of deze de norm haalt of niet,
zou 10 minuten per dag meer moeten bewegen
Know-do-gap
In onderzoeken wordt steeds vaker gesproken over de ‘know-do-gap’, een term die ook bij de WHO wordt gebruikt. De kennis is er wel, maar mensen doen het niet. Dat geldt trouwens niet alleen voor individuen en hun leefstijl, maar ook voor organisaties. Er is wel kennis, maar deze wordt niet (of niet op de juiste manier) toegepast.
Vervolgens is er ook nog eens de ‘intention-behaviour-gap’. We zijn het wel van plan, maar komen er toch niet toe om iets (duurzaam) te veranderen.
Naar mijn idee heeft het dan ook weinig zin om dezelfde norm maar te blijven herhalen.
Norm en boodschap binnen woonzorginstellingen
Ook binnen zorginstellingen geldt dat het heel goed zou zijn om de norm en de boodschap van elkaar te scheiden.
- Hoe mooi zou het zijn, als iemand die nu helemaal nooit wandelt nu eens per week 5 minuten zou gaan wandelen?
- Hoe geweldig zou het zijn, als iemand die nooit fruit eet eens per week een fruitshake drinkt?
- Hoe groot zou de stap zijn als een verstokte roker 2 sigaretten per dag minder zou roken?
Normen behaal je dan niet. Maar resultaten wel…
En de manager?
Ja, het zou heel goed kunnen dat de manager alle kennis over gezonde leefstijl in huis heeft. De uitdaging is vervolgens om niet alleen uit te gaan van feiten en normen. Maar juist kennis over menselijk gedrag mee te nemen in dit soort projecten. Want dan kom je toch échte resultaten.
Meer weten?
Wil je meer leren over motiveren?
Dit artikel schreef ik in juni 2016 en heb ik in oktober 2022 opnieuw gepubliceerd.